PNO - Trong tương đối nhiều nhiệm vụ của Ban chấp hành Hội đơn vị văn nước ta nhiệm kỳ mới, quản trị hội Nguyễn quang quẻ Thiều phân chia sẻ: “Tiến tới tổng kết văn học vn sau cuộc chiến tranh sẽ là 1 trong những nhiệm vụ vô cùng đặc biệt quan trọng và đề xuất làm”.
Bạn đang xem: Văn học việt nam sau 1975
Chưa được tổng kết
Thế hệ văn học tập nửa nạm kỷ qua hay được nhắc đến bằng các cụm từ: văn học tập hậu chiến, văn học hậu phòng Mỹ, văn học đổi mới… cơ hội còn sống, nhà phê bình văn học Chu Văn Sơn call đó là chũm hệ nhà văn sau năm 1975. Nội dung bài viết này lâm thời lấy tên thường gọi ấy, nhằm phân định với những thế hệ văn học tập trước đó: 1900-1945 (hiện đại hóa), 1945-1954 (chống Pháp), 1954-1975 (chống Mỹ). So với phần lớn thế hệ văn học tập trước, thì nạm hệ nhà văn sau năm 1975 ngoài ra vẫn là một trong vùng mờ không được định danh một cách đầy đủ.
Chiến tranh sẽ qua gần nửa thế kỷ, một chũm hệ văn học tiếp liền thế hệ kháng chiến chống mỹ đã thay đổi khác, một thế kỷ mới đã kịp thành lập và trưởng thành, tham gia sôi nổi và vướng lại dấu ấn trên văn đàn; dẫu vậy ta không làm được quá trình tổng kết đó. Đó là thiếu hụt sót cực kỳ lớn.
 |
Những gương mặt chưa đầy đủ của văn học nước ta sau năm 1975: Nguyễn Huy Thiệp, Bảo Ninh, hồ nước Anh Thái, Ma Văn Kháng, Dương Kiều Minh, è cổ Anh Thái, Lê Minh Khuê, Nguyễn Việt Hà, Nguyễn Bình Phương, Nguyễn quang đãng Thiều, nai lưng Quang Quý |
Xuất phân phát từ trong thực tế văn học và nhu cầu nhìn nhận, nhận xét một cách toàn diện, có khá nhiều cuộc đánh giá được tiến hành bởi các cá nhân, nhóm, tổ chức, đơn vị văn hóa. Nếu đề cập một cuộc tổng kết kha khá về văn học tiến độ này, chính là hội thảo nuốm hệ đơn vị văn sau 1975 cùng tuyển tập gắng hệ đơn vị văn sau 1975: Diện mạo và thành tựu bởi vì Đại học tập Văn hóa tp. Hà nội đứng ra tổ chức triển khai mấy năm trước, với sự góp mặt của đông đảo giới chế tạo lẫn nghiên cứu văn học tập trên cả nước. Tuy nhiên, với cùng một cuộc tổng kết béo và đặc biệt quan trọng như vậy, theo nhà thơ è Anh Thái, đơn vị “chính danh” là Hội đơn vị văn nước ta nên đứng ra tổ chức mới miêu tả được hết vóc dáng của nó.
Tổng kết không có nghĩa là đại trà
Văn học sau năm 1975 thực ra là tiếp nối văn học cuộc chiến tranh ở khoảng cao hơn, không thể mang tính tuyên truyền mà lại đi sâu vào thân phận nhỏ người, những người lính trong chiến tranh, những vụ việc của hậu chiến… với những mắt nhìn khác, tiến sát thực chất văn học tập hơn. Nói như thế không tồn tại nghĩa chưng bỏ giá trị của văn học tập chiến tranh.Văn học chiến tranh sản sinh ra trong 1 thời kỳ sệt biệt, yêu thương cầu bắt buộc thế. Nó là một trong dòng chảy những nhánh, ngày dần tiếp cận sâu và vừa đủ hơn định mệnh con người việt nam Nam.
Tiến tớitổng kếtvăn học Đúng là các năm qua, lác đác đều cá nhân, hầu hết nhóm hoặc những tổ chức nào đó thực hiện các bước tổng kết này. Tuy nhiên, để tổng quát, reviews diện mạo văn học nửa nắm kỷ, tính từ năm 1975, thì không có. Để có tác dụng được điều này, yêu cầu là team ngũ chuyên ngành, các viện, Hội công ty văn việt nam bắt tay nhau thuộc thực hiện. Một trong số những nhiệm vụ của Ban chấp hành Hội bên văn vn khóa 10 là tiến tới tổng kết văn học tập 50 năm sau chiến tranh. Vì đấy là một vụ việc vô cùng phệ và quan trọng, nên hội đã ban đầu chuẩn bị, tiến hành từ bây giờ. Cầm thể: mời/đặt chuyên viên viết bài, phân công quá trình cho các ủy viên ban chấp hành. Như thế, bọn họ mới có thể tổng kết được diện mạo văn học nửa núm kỷ qua trong nhiệm kỳ này. Đây chưa phải việc vài tháng hay là một năm là xong. Shop chúng tôi sẽ họp, bàn kỹ lưỡng nội dung, những vấn đề, cũng tương tự các kỹ càng của văn học sau năm 1975, để bao gồm cái nhìn thấy rõ nhất, tương đối đầy đủ và sòng phẳng nhất có thể. Chủ tịch |
Lực lượng biến đổi của văn học tập sau năm 1975 có thể là những người bước ra từ cuộc chiến hoặc những người dân sinh sau đẻ muộn, không trải qua cuộc chiến tranh nhưng béo lên trong tàn dư rơi rớt. Văn học tiến trình này được điện thoại tư vấn là văn học hậu chiến là do thế. Nghĩa là, sau cuộc chiến, vẫn tồn tại những sự việc khắc khoải mà cuộc chiến để lại. Không đơn giản như văn học chiến tranh, số trời con người và thời cuộc được soi chiếu tinh vi hơn, đa diện hơn. Những người dân từng tham chiến cũng sống cùng viết vào một tâm gắng mới. Họ phân biệt chính mình đề nghị thay đổi. Điều đó là bắt buộc. Độc giả sau cuộc chiến tranh cũng có nhu cầu được hiểu khác.
Trong bài viết Thời đổi mới: cách ngoặt lớn của văn học nước ta cuối nuốm kỷ XX, Giáo sư è cổ Đình Sử tấn công giá: “Thế hệ công ty văn xuất hiện thêm trên văn lũ sau 1975 là lớp bạn đóng góp lớn nhất cho sự nghiệp đổi mới văn học. Chúng ta xuất hiện để gia công mới văn học, đưa văn học tập sang tiến độ mới. Họ không có gì để giữ gìn, không có gì nhằm mất. Họ lộ diện để giã từ phần lớn tín điều vẫn lỗi thời với tiếp thu tìm tòi mọi nguyên tắc nghệ thuật và thẩm mỹ hiện đại, đi tìm những mỹ học tập mới, làm nhiều chủng loại văn học tập dân tộc”.
Theo nhà thơ Thanh Thảo, thời hạn 50 năm vẫn đủ độ lùi để bọn họ ngồi lại, reviews toàn diện núm hệ văn học tập này. Ông lấy câu thơ của Olga Berggoltz không ai bị lãng quên, không điều gì bị quên khuấy để lưu ý tinh thần của cuộc tổng kết văn học tập nửa ráng kỷ: “Toàn diện, công bằng. Ai, điều gì góp phần thực sự thì phải chỉ ra. Không người nào bị lãng quên, ko điều gì bị quên khuấy - trở thành tiêu chí của cuộc tổng kết văn học tập sau năm 1975. Chỉ khi làm cho được điều đó, thì đó mới là cuộc tổng kết có chân thành và ý nghĩa cho văn học. Còn không, nó cũng vu vơ, trung bình phào, chẳng giải quyết được gì”.
Tôi cùng với ông tiếp xúc với nhau tự trước 1975, mặc dù không thân mật gắn bó, nhưng cũng đầy đủ thấm chung tình “chi giao như đạm thủy”, tức là có vẻ nhạt nhạt nhưng lại bền, do chưa hẳn lâm vào hầu hết tình cầm “tranh chấp” vì bất cứ người, việc, vụ việc gì. Trước khi vào nhà đề bao gồm của thư nầy, tôi đề xuất nói rõ (lại) một điều: bạn dạng thân vốn không đắm đuối bày chuyện về những sự việc tôn giáo-văn hóa-chính trị kếch xù vì biết rõ/biết đúng đấy không hẳn là “chuyện của mình”!
Cũng bởi, bởi vì chỉ là một trong những Người quân nhân với tất cả định nghĩa, giản dị, cụ thể dẫu không mặc áo bộ đội từ sau 1975. Nay, mang đến tuổi chạm 80, ý niệm bên trên lại càng đúng chuẩn vì chẳng ai tự bản thân xướng lên là “lão quân nhân”; hoặc danh tính “nhà báo/nhà văn/nhà thơ” lại càng không phải. Vâng, tôi chỉ là một Người Lính- Ở bộ đội một ngày, ở lính mãi mãi cho đến chết – Ông tướng mạo Mỹ Mc
Arthur đang nói vậy.
Nhưng nay, vì chưng ông vừa chuyển mang đến tôi bài viết của người sáng tác Đỗ trường (?), “Người siêng Chở Văn Học miền nam Qua Vũng Lầy lịch Sử”, bài viết lại vì chưng Phạm Tín bình yên (PTAN), một bạn lính trước năm 1975 ở khu vực miền nam chuyển lại trên hệ thống NET. PTAN là một người lính, nội dung bài viết lại tất cả đề cập đến những “Người quân nhân VNCH cầm cây bút trước 1975 sinh sống Miền Nam” trong đó có cá nhân tôi (chỉ nói sơ lược thông thường chung).
Một.
Bài viết của Đỗ Trường gồm đoạn mở đầu: “Đầu năm 2022, tôi (ĐTrg) bất thần đọc được nội dung bài viết “Níu Một Đời, giữ Một Thời” của tác giả Ban Mai (?), một nhà văn con trẻ trong nước.. Bắt đầu bài viết, người sáng tác (BM) đã vẽ lại bức tranh đen tối, kinh hoàng sau ngày 30.4.75: nhiều phần (phải nói là hầu hết-Pnn) người miền nam làm việc cho cơ quan chỉ đạo của chính phủ Cộng Hòa số đông bị tập trung cải tạo. Cuộc sống của khá nhiều gia đình hòn đảo lộn. Vì sau khi đổi đời, bọn họ bị thất nghiệp, không ít người dân lâm vào quẫn bách (tù tội, phán quyết chết-Pnn).
Cảnh quan thành phố tiêu điều xơ xác, thiếu hụt lúa gạo khiến cho dân phải nạp năng lượng độn bo bo và mì sợi. Trầm trọng rộng nữa: Sự xơ xác lòng tin của trí thức Miền Nam không hề được từ bỏ do trình diễn suy nghĩ, không hề được tự do hấp thụ trí thức nhân loại. Thay vào đó là rất nhiều đợt học tập tập chủ yếu trị triền miên, theo một lý thuyết duy nhất: chủ nghĩa Marx. Tất cả sách báo, văn học thẩm mỹ và nghệ thuật bị tịch kí tiêu hủy, nền văn vẻ Miền Nam trọn vẹn bị sứt xóa. Giống hệt như thời tàn bạo của Tần Thủy Hoàng năm 210 trước công nguyên…”
Và tác giả (BM) cho thấy tình cờ được như ý tiếp cận với chiếc văn chương miền Nam: “Mùa hạ năm 2010, tôi (BM) tình cờ đọc nội dung bài viết của nhà thơ Du Tử Lê trình làng về sản phẩm “Những trận mưa mùa Đông” của tác giả Lữ Quỳnh vị nxb Thư Ấn quán ở Mỹ xuất bản. Bước đầu từ đó, tôi search đọc mẫu văn chương khu vực miền nam Việt Nam vị nxb Thư Ấn tiệm phát hành, vì ngày xưa trước năm 1975 tôi còn quá nhỏ tuổi chưa đọc biết gì, tôi hình thành và phệ lên làm việc Quy Nhơn, thuộc miền nam bộ Việt Nam vị vậy tôi không thích văn chương miền nam bộ bị thất lạc và bôi xoá, tôi yêu cầu phải tìm hiểu và phổ biến lại cho nuốm hệ trẻ sống trong nước biết…
Thật may mắn, ngày thu năm 2011 công ty thơ Vũ Trọng quang đãng (?) từ tp sài thành photo cho tôi trọn bộ “Văn Miền Nam” (4 tập) và 2 tập “Thơ khu vực miền nam thời chiến” do Thư Ấn Quán desgin năm 2009.. Nhờ ông (Trần Hoài Thư-Pnn), tôi (BM) gồm được một cái nhìn khái quát về diện mạo nền văn chương miền nam Việt phái mạnh mà bây chừ ở trong nước đã không còn nữa.”
Cuối bài, người sáng tác (BM) có nhiều lạc quan liêu về ánh nhìn của một một số trong những trí thức con trẻ trong nước và lôi kéo sự tiếp tay của mọi người trong nhiệm vụ “bảo tồn và share Văn Học miền nam bộ cho đời sau (Đời nầy không hoàn thành nói đưa ra đến đời sau?!-Pnn)”.
Ban Mai dẫn chứng cho sự tin tưởng của chính bản thân mình với luận cứ: “Bên vào nước, mấy năm cách đây không lâu có một bạn teen Nguyễn Trương Trung Huy (?) ở tp sài thành cũng dày công đọc Văn học miền nam và bộ sưu tầm của bạn ngày 1 đồ sộ đáng mang đến ta khiếp ngạc, đó là một trong những kỳ công… gồm một cô giáo (Ai? Ở đâu? khi nào? – Pnn) đã đem bài thơ “Ta Về” của sơn Thùy im cho học sinh bình giảng, với phần đa câu thơ đầy tính nhân văn: “Ta về như lá rơi về cội/Bếp lửa nhân quần ấm tối nay/Chút rượu hồng đây xin rưới xuống/Giải oan mang đến cuộc biển dâu này”.
Tuy trên đây chỉ mới là một hành động riêng biệt nhưng đó là một tín hiệu vui”Hai.
Bài viết của Ban Mai vật chứng ở trên, khiến: “.. Tôi (PTAN) thốt nhiên nghĩ ngay mang đến một tín đồ khác, mà diện mạo của ông trong nghành nghề này lúc nào cũng sáng lên trong quan tâm đến và hi vọng của tôi: nhà văn Đỗ Trường. Đỗ Trường người Nam Định, giỏi nghiệp Cao Đẳng Sư Phạm năm 1980. Năm 1987 ông nghỉ học, đi buôn rồi theo lao động xuất khẩu lịch sự CHDC Đức. Sau thời điểm bức tường Bá Linh sụp đổ, ông sống lại và thuộc cả gia đình định cư tại thành phố Leipzig, CHLB Đức…
Đỗ trường viết về một vài tác trả tiêu biểu, những người dân lính cố kỉnh bút khu vực miền nam (Nhân Ảnh xuất bạn dạng năm 2022.) xung quanh ra, là 1 trong loạt những truyện ngắn, tùy bút, cam kết sự, biên khảo đựợc người hâm mộ khắp nơi mừng đón khá nồng nhiệt. Sự nghiệp văn chương không dày lắm, nhưng tên tuổi ông đã khá nổi bật cả trong lẫn bên cạnh nước, bởi các bài phân tích khá tường tận, cùng với những nhận định một giải pháp khá công tâm, sâu sắc, tinh tế và sắc sảo về nền văn học miền Nam, quan trọng qua những tác giả vốn là những người lính cầm cây bút trong cùng sau cuộc chiến”
PTAN đánh giá và nhận định “sự nghiệp” (gọi tầm thường cho là như thế-Pnn) của ĐTrg qua dẫn chứng: “Lần trước tiên tôi biết với đặc biệt xem xét tới Đỗ Trường, phương pháp nay rộng mười năm, khi đọc được nội dung bài viết “Những Giải Văn Học không tồn tại Thật”. Ông phê phán (có thể call là lên án) Hội đơn vị Văn việt nam tại thành phố hà nội đã trao giải thưởng cho thắng lợi Dị mùi hương của một tác giả trong nước: Đỗ ngôi trường viết: “Ngắc ngứ mãi, rồi tôi cũng đọc chấm dứt truyện ngắn Dị hương thơm của Sương Nguyệt Minh. Trái thật, ngoài những pha làm cho tình với dáng dấp trường đoản cú truyện Đồi Thông nhị Mộ, Gia Long Nguyễn Ánh hiện lên đậm tính lục lâm thảo khấu với giọng văn tìm hiệp phương Bắc…”
Để rồi ông (ĐTrg) đánh giá và nhận định thêm về “hiện tượng” nhiều phần các cây cây bút trong nước thời điểm ấy: “Trong lúc viết về chiến tranh, những cây cây viết (thuộc cơ chế cs-Pnn) trong nước thật sự chưa tất cả cái chú ý công bằng với những người quân, cán của VNCH. Họ vẫn tồn tại đầy rẫy ở những tác phẩm với phần nhiều hình ảnh méo mó, với những tên gọi xếch mé. Cách đây không lâu nhất tôi mới thấy các cây viết vào nước mệnh danh một người lính VNCH, bởi vì anh tất cả công cùng với người lính Mỹ lưu lại cuốn nhật cam kết Đặng Thùy thoa (?-Pnn), để bây giờ chúng ta với ra phát đụng tuyên truyền..”
PTAN chào đón định (tốt) về ĐTrg: Sau này, qua nhiều bài giới thiệu, dấn định, phê bình về một số tác giả cùng tác phẩm miền nam bộ của ông (ĐTrg), tôi (PTAN) dần dà có không ít thiện cảm và đánh giá cao về tài năng văn chương, quan trọng đặc biệt ý thức về một nền văn học tập mà cá thể ông trước đây chưa từng biết qua, và chắc chắn rằng khi còn ngồi bên trên ghế đơn vị trường, đã có lần bị đầu độc đó là loại “văn chương bội phản động”, “văn chương đồi trụy” cơ mà sau tháng 4 /1975 chính quyền Cộng Sản kiếm tìm mọi giải pháp hủy diệt, nhưng không thể…
Đặc biệt, trong bài bác “Văn học tập Miền Nam–Một Góc Nhìn”được viết ngày 16.11.2021, bên văn Đỗ trường đã có cái nhìn rất thâm thúy về Văn học Miền Nam, quan trọng đặc biệt hai tinh tế Hiện Thực với Nhân Bản… dành được sức sống lâu dài ấy, cũng vì Văn Học miền nam chứa đựng phần nhiều giá trị lúc này và cực hiếm nhân đạo. Hai cực hiếm cơ phiên bản của văn học tập này, trong khi ta rất ít chạm chán ở các tác phẩm ko kể Bắc trong cùng giai đoạn chiến tranh 1954-1975, vì tính tuyên truyền sẽ bóp nghẹt rất nhiều giá trị ấy. Cho dù miền Bắc có không ít nhà văn tài năng”.
Sài Gòn trước 1975
Và thiết yếu những công ty văn tín đồ lính (VNCH trước 1975-Pnn) đã nối đông đảo nhịp cầu ấy. Thiệt vậy, giữa cuộc đời và chết rất mỏng manh địa điểm chiến trường, vậy mà ta vẫn thấy tính nhân bản của con bạn chợt hiện lên…Và loại tình tín đồ ấy, bên cạnh đó xuyên suốt trang thơ của fan lính… Đỗ ngôi trường kết luận nội dung bài viết của bản thân qua nói đến tập thơ của Phạm Ngọc Lư (?): “Phạm Ngọc Lư – người Vẫn giữ Lửa mang lại Nền Văn học Miền Nam” (1954-1975)”
Không chỉ viết về các tác giả, cửa nhà của Văn học Miền Nam, Đỗ ngôi trường cũng viết về một vài nhà văn đơn vị thơ tiêu biểu miền bắc (ý là để sở hữu vẻ công bằng, khách quan-Pnn). ĐTrg ca ngợi tài năng, sự thành công xuất sắc và cả thái độ “phản tỉnh” của họ, nhưng đã và đang thẳng thắn phê phán những trường vừa lòng sai lầm, xấu đi như sau:
Trong bài “Vài cân nhắc Về Hậu Báo âm nhạc Và Nỗi Buồn chiến tranh Của Nguyên Ngọc” có một đoạn Đỗ ngôi trường viết: “Đọc “Hậu Báo âm nhạc Và Nỗi ảm đạm Chiến Tranh” ở trong phòng văn Nguyên Ngọc, tuy rất khoái, tuy nhiên tôi cảm giác còn chút lăn tăn”. Đỗ Trường phân tích và lý giải về “chút lăn tăn” như sau:“Bởi, không chỉ Nguyên Ngọc, mà một số nhà văn trong nước (sau 1975-Pnn) vẫn còn luyến tiếc dòng Trường viết văn Nguyễn Du. một chiếc trường, bên cạnh đó có tính năng hợp thức hóa bởi cấp (bằng cấp cho gì-Pnn) cho những bác vừa từ chiến trường trở về thì đúng hơn. Đỗ Trường chào đón xét: “Tôi đồng ý với Nguyên Ngọc về sự đánh giá cao Nỗi Buồn chiến tranh của Bảo Ninh. Mặc dù nhiên, cuốn sách này còn không ít những đoạn Bảo Ninh lên gân, cùng bốc phét khá bị nghĩa lộ, chứ không cần toàn bích như Nguyên Ngọc vẫn viết.
Đỗ Trường tóm lại (về công ty văn miền bắc bộ qua NBCT/BN-Pnn): bí quyết nay vừa tròn nhị mươi năm (1993), tôi (ĐTrg) tất cả về Hà Nội, chạm mặt được ông em bọn họ vừa làm việc tù ra bởi vì can tội là bộ đội thám kích, quân đội VNCH. Tôi gồm đưa mang lại hắn cuốn Nỗi ai oán Chiến Tranh. Đọc xong, hắn bảo, ông Bảo Ninh viết hoàn toàn sai về tín đồ lính VNCH.”
Vấn đề của văn học, văn nô cộng sản làm việc trong nước (trước, sau 1975) không thuộc chủ đề của lá thư nầy, hứa hẹn với qúy người hâm mộ vào một thời gian khác, nội dung bài viết khác.
Ba.
Trở lại vụ “Vũng lầy văn học” trường đoản cú trích dẫn Ban Mai, Đỗ Trường… của cầm hệ “nhà văn trẻ bội phản tỉnh vào nước”, và “nhà văn bộ đội VNCH vị trí hải ngoại, PTAN”, đến đây chúng ta có thể hình dung ra kết luận: vày đâu, như thế nào, cùng với ai về cái “đầm lầy văn học” mà tác giả Ban Mai vẫn nêu ra với thắc mắc (có vẻ) thiệt thà: cần chăng chỉ với sau 30 mon 4/ 1975 bởi vì “đòn thù” của thủ đô hà nội áp đặt lên trên giới văn hóa/người viết văn, làm cho thơ/cụ thể với những người viết văn gốc lính VNCH – dòng “đầm lầy bế tắc” thảm sợ ấy new bày ra?
Và nay 47 năm sau 1975 vị trí hải nước ngoài do ảnh hưởng khốc liệt của nghị quyết 36, sức kungfu của cùng Đồng người việt nam Hải Ngoại đang rút xuống vị thế bảo vệ bị động toàn vẹn trên những mặt Văn Hóa-Chính Trị-Kinh Tế-Xã Hội vị kế hoạch “Cộng sản hóa/Bắc kỳ hóa” đã vận dụng thành công ở tp hà nội sau 1954, Sàigòn-Miền nam sau 1975 – “Đầm lầy văn học” thảm sợ hãi nầy càng hiện tại rõ. Cuối cùng nội dung bài viết của PTAN – kế bên việc giới thiệu đến fan hâm mộ diện mạo quan trọng đặc biệt đáng quí của một công ty văn hình thành và phệ lên từ miền bắc bộ trong giai đoạn chiến tranh, cũng để ráng cho lời cám ơn gởi cho nhà văn Đỗ Trường, fan đã “chuyên chở văn học miền Nam, đặc biệt quan trọng những tín đồ lính thay bút miền nam (có hy vọng-Pnn), quá qua vũng lầy của cuộc chiến” do chế độ CS tàn nhẫn đã vậy tình tiêu diệt sau mon 4.1975, để mang lại cho mọi người việt Nam, quan trọng những thế hệ hậu sinh vào nước, giá trị đích thực và vĩnh cửu của nó.
Có thật như thế chăng? cùng ”Hy Vọng-Viết hoa”- Pnn” của PTAN có là vấn đề khả thể cùng với những người sáng tác trẻ như Đỗ Trường, Ban Mai, Nguyễn ngôi trường Trung Huy không? Phần cuối cùng nầy đã là trả lời sống động từ một người “đã mang áo lính-cầm viết” nơi miền nam bộ từ thập niên 1960 cho tới hôm nay, 2022.
31- Về “diện mạo chủ yếu thống” của Văn Học miền nam (1954-1975).
Do giới hạn của chủ đề, kim chỉ nam bài viết, tín đồ viết đóng khung vào thời đoạn 21 năm (1954-1975) của hai kỳ VNCH với rất nhiều tác phẩm của yếu tắc “Nhà Văn bộ đội VNCH” nhì mươi năm văn học miền nam (1954-1975) là một trong những thời kỳ văn học có khá nhiều đặc tính và hình thái. Tất cả thời kỳ cực thịnh và thời kỳ suy thoái.
Sau cuộc di cư của ngay sát một triệu con người dân miền bắc vào nam (1954) thì có sự thay đổi lớn. Sống văn học-nghệ thuật thay đổi tiếng nói cần thiết của những người dân xây dựng cuộc đời mới, trung thực với hầu hết ước vọng dân chủ tự do thoải mái nơi Miền Nam. Từ bỏ đó, một tuyến đường văn học đã có vạch ra và đa số là một tuyến đường độc đạo. Đến thời gian chiến tranh nở rộ và càng ngày càng bức tốc độ (1965), với sự hiện hữu của quân team Hoa kỳ; chiến tranh đã mang dân chúng về tp nên nông thôn vắng dần khiến cho thành phần thị dân chiếm đa phần dân chúng.
Lúc ấy, tinh thần về tương lai tuy bao gồm sút sút và tuyến đường văn học đã phân hai thành nhì khuynh hướng, một vẫn giữ những quan điểm tâm tình cũ (trước 1954), với một có xu hướng khác, chú ý vào thực tại tổ quốc để viết về và phê phán chiến tranh. Trong tập san Vấn Đề số tháng 5, 1968, Mai Thảo chủ nhân trương nhóm trí tuệ sáng tạo viết: “Năm 1954 còn ghi lại, chói lọi, nét đẹp ấy của mùa mới, cái đẹp ấy của lên đường..”
Cũng cùng với Mai Thảo vào bài phỏng vấn “Mai Thảo, bên văn ở phút nói sự thật” với Nguyễn phái mạnh Anh (Nguyễn Xuân Hoàng), tập san Văn số 192 (Tháng 12, 1971) gồm đoạn trả lời khi nói đến thời kỳ sáng Tạo: “Tờ trí tuệ sáng tạo là của rất nhiều thí nghiệm và hầu như mở đường. Hậu quả nếu tất cả cũng là của những thí nghiệm, đa số mở đường.” (Nhận định nầy trích đoạn từ nội dung bài viết của người chúng ta lính –viết văn Nguyễn to gan lớn mật Trinh hiện nay đã mất, 2021). Thập niên 1960, 1970 (nếu) new chỉ là “mở đường”, huống gì hiện tại nay, gần 50 năm tiếp theo 1975, văn học khu vực miền nam bị chính sách cộng sản hà nội thủ đô quyết liệt sứt xóa.
Nguyễn Văn Thúy (không rõ năm sinh?) với cây viết hiệu Kỳ Văn Nguyên viết cuốn phần đông Kẻ tồn tại (NKSS- NXB Tiến Hóa, thủ đô 1949) trình bày “triết lý”: Ở vào ngẫu nhiên thời đại nào, sau đó 1 sự thay đổi cố, lòng bạn thường trở đề xuất quá tinh vi và cuộc sống ảm đạm vô cùng. Vì chưng mưu sinh nhưng mà con fan chỉ suy nghĩ đến tứ lợi và ích lỷ dầy xéo lên lẽ nên cùng đạo lý. Mỗi ngày giữa cuộc sống thường ngày gay go, gần như kẻ bần cùng tranh đấu một cách tuyệt vọng vì manh áo, miếng cơm trắng đã làm cho những người còn sót lại đôi chút tận tâm phải đau lòng suy nghĩ. Phần đông cảnh làn ác tách bóc lột và tương phản kìa vẫn biết bao lần tái diễn trên quả khu đất này, và các lần lại làm cho rất các cạn buồn bực của xã hội.” NKSS hầu như không mấy ai đọc, chẳng ai biết.
Sau 1954, Thúy di trú vào Nam, cùng năm 1957 trở lại sinh hoạt văn học với tìm về Sinh Lộ (TVSL- Xuất phiên bản từng tập nhỏ dại 24 kỳ trọn bộ/1957). TVSL được đà Văn (?) viết lời ra mắt tán dương: ”Trần Vũ, một con người kháng chiến sẽ tỉnh ngộ sau khoản thời gian bị Việt cộng lừa dối, về bên vùng hồi kia mệnh danh là “Quốc gia” đầy rẫy hầu hết bất công và thối nát. Anh gặp gỡ một người chúng ta và cũng là quân địch cũ: Phùng Anh. Cuộc sống Trần Vũ gặp mặt nhiều áp bức lúc ở vùng Việt cùng và cũng bị nhiều chìm nổi nghỉ ngơi vùng “Quốc gia”. Nhưng lại ở trần Vũ còn tồn tại hi vọng để xuất bản lí tưởng của mình, vun đắp một thôn hội công bình và chưng ái. Anh đã là một trong chiến sĩ cầm cây bút xây dựng lí tưởng.”
Trần Vũ là nhân vật chủ yếu của TVSL (Cũng là KVNg/NVThúy) được tái tạo ra trong tè thuyết lẫn thực tế (Thúy đi bộ đội Quốc Gia) qua thách đố quân thù một cuộc “đấu súng” như trong phim ảnh cao bồi Mỹ nghỉ ngơi thập niên 1940, 1950. Nhưng dẫu được giải thưởng Văn Chương đất nước hình chữ s của chính phủ VNCH năm 1957, TVSL/KVNg được/bị nhận diện với đánh giá: “Với diễn biến ấu đau trĩ nội trĩ ngoại kể trên, được mô tả bởi lối văn không có cú pháp, “Tìm về sinh lộ” thật đáng thẹn mà đề nghị mang danh là “Tác phẩm thời đại” trong lúc thật ra nó chỉ thuộc nhiều loại võ hiệp, trinh thám, kỳ tình, đái thuyết.” (Quan, Thị Châu nhân xem cuốn “Tìm về sinh lộ” của Kỳ Văn Nguyên. Tập san Bách Khoa: Số 74, ngày 1 Tháng 2, 1960, tr. 77-82).
Giải Văn Chương toàn nước Năm 1958-1959, bên cạnh những tác giả dân sự như Võ Phiến, Vũ Hoàng Chương, chiến thắng Đời Phi Công của Toàn Phong/Đại Tá bốn Lệnh ko Quân Nguyễn Xuân Vinh sở hữu được giải khôi nguyên về truyện cam kết quân đội.
Qua cho Giải Văn Chương cả nước Năm 1960-1961, Hội Đồng chấm giải thay đổi phương phía với tên bắt đầu là “Hội Đồng tuyển Trạch giải thưởng Văn Chương 1960-1961” trao Giải bố Đồng Hạng “40 bài Thơ” mang đến hai tác giả quân team Vương Đức Lệ, Mai Trung Tĩnh.
Sau thay máu chính quyền 1 mon 11, 1963, Miền Nam có rất nhiều xáo trộn bao gồm trị, quân sự, xã hội mãi mang lại năm 1966 giải thưởng Văn Chương Toàn Quốc new được Bộ văn hóa tổ chức lại. Phần thưởng bộ môn Văn năm 1966 được trao mang lại hai tác giả Thanh trung tâm Tuyền, Dương Nghiễm Mậu, gần như nhà văn bị động viên vào lính. Về cỗ môn Thơ với ba thi sĩ là Tuệ Mai, Nhã Ca, với Huy Lực. Buổi trao giải, đơn vị văn Thanh vai trung phong Tuyền/Sĩ quan thụ động viên không đi tham dự buổi lễ (Để bày tỏ ý kiến chống đối (?)-Pnn). Và bà Tuệ Mai trong phần diễn văn phát biểu cảm tưởng đã có những tiếng nói công kích trực tiếp thừng chính quyền và thông báo về rất nhiều tình trạng sa sút bi lụy của nghệ thuật hiện nay. Tuy vậy, Thanh trung ương Tuyền với bà Tuệ Mai không trở nên một bội nghịch ứng kết quả nào của quân đội hay chủ yếu quyền.
Đến Giải Văn Học thẩm mỹ 1967-1969 của Tổng Thống VNCH, giải hai được trao đến tập truyện “Y Sĩ tiền Tuyến” của Trung Úy lương y Trang Châu trực thuộc Sư Đoàn Nhẩy Dù; kế tiếp năm 1970, giải của TT/VNCH trao giải tía hồi ký cho nhà cửa “Giải Khăn Sô cho Huế”, chữ ký về thảm sát Mậu Thân 1968 ở Huế của Nhã Ca. Về bộ Môn Thơ: giải nhất trao cho tác phẩm “Sầu Ở Lại” của Tạ ký kết một tập thơ được viết từ ảnh hưởng tác động của cuộc chiến tranh 1945-1954; và giải nhì trao đến Tập Thơ “Còn Gì mang đến Anh” của Hà Huyền Chi, một tác giả lính.
Trước 1975, buộc phải ghi nhận thêm phần thưởng năm 1973 về thể các loại tuỳ bút, hồi ký, phóng sự trao giải khuyến khích cho tác phẩm “Đường Đi không Đến” của Xuân Vũ Bùi quang đãng Triết, một Hồi Chánh viên.
Những người sáng tác lính VNCH và thành quả có tương quan đến chiến tranh được nhắc ra bên trên có rơi vào tình thế “Đầm lầy văn học” rất cần phải “cứu viện” bởi vì Ban Mai, Đỗ Trường, Nguyễn ngôi trường Trung Huy… như Phạm Tín an toàn “hy vọng” không? Phần kết luận tiếp sau sẽ sở hữu được trả lời.
Song tuy nhiên với loại văn chương chủ yếu thống/có sự tiếp sức, xác thực từ chính quyền qua đầy đủ giải thưởng so với những tác phẩm liên quan trực tiếp Chiến Tranh, do những người dân Lính viết yêu cầu như trên đã kể, còn tồn tại một hệ thống tác phẩm lớn hơn, nhiều mẫu mã hơn với nhìều người sáng tác gốc lính/viết về chiến tranh hoàn toàn có thể kể ra như sau..
#421-Thế Uyên.
Thế Uyên, Nguyễn Kim Dũng sinh năm 1935 trên Hà Nội, vào một gia đình có truyền thống cuội nguồn văn học. Chị em ông là em ruột bên văn tuyệt nhất Linh, Hoàng Đạo, với là chị nhà văn Thạch Lam. 1954 ông vào Nam, qua tuổi 20, vậy Uyên đã hiện diện trong xã văn, xã báo. Ông thành lập và hoạt động tạp chí Thái Độ, điểm khởi hành new trong hành trình chữ nghĩa. Vậy Uyên viết những tác phẩm lừng danh trong chiến tranh vn như Mười Ngày Phép Của Một fan Lính, tiền Đồn…
Ông lại là trong số những số rất ít bên văn đi đầu trong việc đụng tới vụ việc tình dục, một vấn đề mà bên cạnh đó văn học nước ta (trước 1975 một trong những phần nơi Miền Nam. Cấm triệt để ở miền bắc – do “đạo đức chưng Hồ” dạy) như một kiêng cự trong nạm kỷ trăng tròn vừa qua. Với như tín hiệu tiên nghiệm trường đoản cú truyện ngắn đầu tay “Những phân tử Cát” new chỉ loanh quanh rốn một chút ở phần “hình nhi thượng” của cô ấy gái, ông bác Nhất Linh ngoài ra đã đoán thấy âm mưu sẽ lùi về kiểu miêu tả xuống mang đến rốn cùng dưới nữa, của đứa cháu nạm Uyên sau nầy nên từ chối không đăng trên tập san Văn Hoá ngày này (Thế Uyên qua phỏng vấn của Hoàng Khởi Phong, 1980’s)
Từ dấu hiệu trước tiên của phần đa Hạt cat với quan liêu niệm, trình bày thẳng thắng về tính Dục, gắng Uyên viết Mười Ngày Phép Của Một người Lính, tiền Đồn... Nhưng không phải để nói tới vấn đề cuộc chiến tranh quốc/cộng; cũng không triết lý (vụn) loại Trần Vũ như Kỳ Văn Nguyên, cơ mà để mô tả tình trạng của tín đồ lính (hóa thân của TU) trong một chuyện tình ái: “…Đầu thiếu nữ đè nặng trên bụng, ánh trăng làm phản chiếu nhịp nhàng sáng bên trên tóc khi thiếu nữ cử động. Định cúi xuống mỉm cười… Bàn tay nhỏ trắng vùng lên, lách giữa những lớp vải search kiếm, hầu như đầu ngón cử động mơn trớn trên đùi chàng.. Thốt nhiên một nỗi tha thiết với cuộc đời, thiết tha khỏe mạnh tới độ làm khung hình chàng rung lên, nhức nhối. Phái mạnh nói dồn dập: trong đời anh, anh chưa thấy người đàn bà như thế nào yêu khỏe khoắn như em..”
Chiến tranh, súng đạn, bộ đội bị thương, tử trận.. Không đặc trưng đối với TU bằng cô nữ tên Linh cùng với cuộc tình bên trên Đà Lạt, ngày chưa đi lính. Trong quan niệm sống/đi lính/viết sách nầy, đổi mới cố 30 tháng 4, 1975 sụp xuống được TU giải quyết chóng vánh, giản dị: “…Với tôi, quân đội cùng chiến tranh, như một vết cắt, thành trước cùng sau, before và after, trước sex vẫn hiện nay diện, nhẹ nhàng thôi, hiện giờ sex nặng nề nề, tràn đầy.” TU khẳng định: “Đối với cá thể tôi, đã khi và sau khoản thời gian rời mặt trận, tôi cảm thấy phải sử dụng tới sex, tới làm tình, nghĩa là sự việc sống, sinh sản sự sống, mới diễn đạt được chiến tranh, sự chết, huỷ diệt. Tôi cảm thấy thế thì nên viết như thế, thiệt tự nhiên, không lô ép. (Trả lời vấn đáp Hoàng Khởi Phong, Đài VOA 1980’s).”
#422–Văn Quang
Tháng 9, 1987, ra khỏi trại tù hãm Miền Bắc, Văn quang trở về sài Gòn, từ chối đi theo diện HO, quyết định sinh hoạt lại với quê nhà và liên tục viết. Năm 1990, ông chấm dứt Ngã tư Hoàng Hôn sau nhiều năm bị “treo bút/nhận sâu xuống váy đầm lầy!”. Cho đến buổi ra đi, 2022 ông về cư ngụ vị trí Lộc Ninh, không phải chỉ tìm một địa điểm cư trú mà bởi vì nơi đây, mặt trận đẫm máu An Lộc, Bình Long của mùa hè Đỏ Lửa 1972 – xứ sở nầy mang đến VQ một cái nhìn sâu hơn, xa hơn, thiệt hơn, đầy đủ, thấm đau tăng về khổ nạn fan Việt/Miền Nam cả nước đã gánh chịu đựng trong chiến tranh, hậu tự do 1975. Văn quang quẻ “xông tới” với “Lẩm Cẩm tp sài thành Thiên Hạ Sự”. Viết khôn cùng sung sức. Viết cực kỳ khoẻ. Viết vô cùng bén nhạy. Vất bỏ hoàn toàn cách viết đái thuyết màu sắc sắc, lính tráng, chiến trường của trước 1975.
Hãy nghe Văn quang kết luận: “Tôi làm ở Tổng Cục chiến tranh Chính Trị khôn cùng lâu, nhưng chưa hề thấy một “chỉ thị” nào cho phần đa quân nhân viết văn. Những nhà văn xuất thân tự quân đội hay hơn nữa là từ bỏ những chiến trường như Nguyễn Đạt Thịnh, Nguyên Vũ, Phan Nhật Nam, Huy Phương, Phạm Huấn… viết đa số gì họ đã từng qua. Hoặc như Mai Trung Tĩnh, vương vãi Đức Lệ, đánh Thùy Yên, Cung Trầm Tưởng cứ vấn đề làm thơ tình, lãng mạn, không bắt buộc Tây Tiến xuất xắc Nam Tiến. Mang đến nên đối chiếu hai nền “văn hóa quân đội” thân hai miền là khập khiễng. đến đến hiện nay ở Việt Nam, rất nhiều tác phẩm từ thời đó (Của VNCH-Pnn) vẫn tồn tại nguyên giá chỉ trị, nó xuyên suốt qua hầu hết thời đại.”
(Trả lời chất vấn của Lê Thị Huệ/Gió O)
Tóm lại, quy trình sống/chiến đấu/viết 70 năm tự 1953 đến 2022 như bên trên của Trung tá Nguyễn quang đãng Tuyến-Nhà văn Văn Quang chắc hẳn rằng không khi nào cầu mang lại một sự đứng lên từ “đầm lầy văn học” với những tay non nạp năng lượng chưa no, lo không đến mới to lên dưới một cơ chế khốn cùng call là cùng Hòa buôn bản Hội công ty Nghĩa chỗ Hà Nội, sinh sống Việt Nam.
#323- Nguyên Vũ
Nguyên Vũ tên thật là Vũ Ngự Chiêu, sinh vào năm 1942 ở hải dương là đơn vị văn quân team rất nổi tiếng ở khu vực miền nam trước năm 1975, siêng viết về tín đồ lính VNCH và trận chiến tranh 1960-1975. Chiến thắng đầu tay vòng tay Lửa, tiếp theo sau Đêm Hưu Chiến, Đời Pháo Thủ, Bóng tối Tiếng cười Môi Hôn với Nghĩa Trang…Toàn bộ tác phẩm trước 1975 của Nguyên Vũ đậm “chất lính”, cảm giác rất thực về tình cảm, thể hiện thái độ sống, tình thương trong thời chiến, thân phận con người trong chiến tranh – Nhưng trọn vẹn không mang 1 chút hận thù sắt máu, hô hét thúc đẩy con bạn nhắm đôi mắt xông vào lửa đạn như cách của không ít tay viết “máu me tính đảng” về “chiến tranh/chiến tranh kháng chiến chống mỹ cứu nước”.
Trước năm 1975 với khoảng hơn trăng tròn tác phẩm, thoát khỏi nước, Nguyên Vũ in thêm những tập Xuân bi thảm Thảm, Cuộc Sụp Đổ Của Nam nước ta (bút ký), trận đánh Chưa Tàn (truyện), Giặc Cờ Đỏ (trường thiên), cùng hai tâm bút Paris: Xuân 1996; ngàn Năm Soi Mặt.
Tóm lại, môi trường quân đội, chiến tranh tất nhiên là thế giới phong phú, đầy đủ gia công bằng chất liệu cho những người dân làm các bước sáng tác ở tất cả mọi lãnh vực – Nguyên Vũ là điển hình chung nhất. Vậy ông bao gồm phải là đối tượng người tiêu dùng cần mang lại một lần “giải cứu” thoát khỏi “vũng lầy văn học Miền Nam” như đám người tuổi con trẻ “nhiều thiện ý (?) khủng lên dưới chế độ cs sau 1975” như trên nhắc ra không?
Câu trả lời chấm dứt khoát ví dụ là KHÔNG! bởi sau 1975 lúc ra hải ngoại, Nguyên Vũ vẫn tiếp tục cầm cây bút và quay trở lại trường học tập với đánh giá chính xác, đúng đắn: chiến tranh VN đã qua đi-Người Viết/Người Đọc có nhu cầu các điều khác! Ông tự xử lý cho phiên bản thân với khả năng, môi trường thiên nhiên mới: tốt nghiệp Tiếnsĩ Sử, Đại học Wisconsin-Madison năm 1984; tiến sỹ Luật, Đại học Houston năm 1999. Các bước trong lãnh vực văn hóa từ tuổi trẻ được mở rộng, củng nạm với bên Xuất bạn dạng Văn Hóa, Houston.
Về nghiên cứu sử học, với thực danh Vũ Ngự Chiêu, ông đã thịnh hành ba cống phẩm Anh Ngữ; với cây bút danh bao gồm Đạo ông vẫn xuất bạn dạng 10 biên khảo Việt Ngữ, có thể kể là bộ những Vua Cuối đơn vị Nguyễn (1883-1945); Cuộc Thánh Chiến phòng Cộng Sản; việt nam Niên Biểu trường đoản cú 1945-1975 gồm nhiều tập.. Tác phẩm bắt đầu nhất, Petrus Key Trương Vĩnh Ký, 2019 NXB hòa hợp Lưu với tên thật Vũ Ngự Chiêu. Năm nay 2022, ông vẫn làm việc với tuổi qua 80. Nguyên Vũ-Chính Đạo Vũ Ngự Chiêu sinh ngày 16 tháng 10, 1942. Vậy Ai cứu giúp Ai ra khỏi đầm lầy? Và mẫu “đầm lầy thật” ấy là của ai? khu vực đâu? họ cần ngừng vấn đề cùng với phần kết luận.
Lời KếtQua lá thư/bài viết khá dài kể trên với vị chũm khách quan liêu của người “mặc áo lính-cầm viết/không là nhà văn quân đội”, tôi có đánh giá như sau: quả thật, người, cơ chế cộng sản hà thành không chỉ tạo cho bãi lầy nhưng là một trong những địa lao tù toàn diện đối với phần nhiều các thành phần bạn Việt miền nam KHÔNG CHẤP NHẬN CHẾ ĐỘ CS rõ ràng qua các kế hoạch: Đánh tư sản/Đi tài chính mới/Tập trung tôn tạo gọi là kiến thiết XHCN – Riêng yếu tố trí thức, giới văn hóa, văn học-nghệ thuật thì chịu riêng các vố thù “đốt sách/học tập bao gồm trị”.
Đốt Sách một lầm lỗi tưởng chỉ tất cả từ chuyện đời xưa, trong cổ sử. Tội Ác cộng Sản – tai họa của toàn quả đât con bạn không riêng dân tộc bản địa VN/Miền phái mạnh VNCH gánh chịu sau 1975 là công ty đề to của Nhân Loại bao gồm cả thành phần hotline là “người cộng sản/cộng sản nước ta nếu còn Tính Người” chưa hẳn là chủ thể của bài viết. Bọn chúng tôi/Người lính VNCH chỉ nói phần riêng rẽ của mình. Tất cả cái điện thoại tư vấn là “đầm lầy văn học sau 1975” không? Theo tinh thần và nội dung bài viết cho cho giòng chữ nầy thì thực tế cho thấy thêm quả bao gồm một “vấn đề” đối với não trạng, ý thức, tâm lý RIÊNG CỦA MỖI NGƯỜI cầm cây viết nơi Sàigòn, ở khu vực miền nam trước 1975, sau 30 tháng tư ra hải ngoại.
Điển hình cùng với “triết gia” Phạm Công Thiện người từ giữa thập niên 1960 với đông đảo trước tác lúc không tới 20 tuổi (1941- 2011), giờ đồng hồ tăm mở rộng được tôn sùng như thần tượng của người trẻ tuổi đang sinh sống trong vô vọng chiến tranh (Trần Tuấn Kiệt, người sáng tác & Tác Phẩm, dùng Gòn, 1973, tr. 26–27).
Nhưng không chỉ tạm dừng ở đó. Triết nhân Thiện còn đấu tay song với tứ tưởng của Nietzsche, Heidegger, Henry Miller, Suzuki Daisetz, Long Thọ.. Ông tiến công phá tất cả nền tảng suy tư siêu hình học Tây Phương – Nơi khởi xướng của chiến tranh cận đại! Ông thấy ra hố thẳm bốn tưởng rất cần được đối chọi với địa ngục (naraka) của thời đại đó là Chiến Tranh Việt Nam. Đấy là chuyện của các năm 1960, 70 của nạm Kỷ trước.
Qua ráng kỷ 21, trong nội dung bài viết Phật Giáo và văn hóa (Tập San Điều Ngự Xuân 2017) viết trước lúc mất (2011), triết gia Thiện vẫn không thay đổi khẳng định qua nhắc lại báo động của Arnold Toynbee (1889-1975): Văn Hóa và sang trọng Tây Phương đang chuyển loài tín đồ đến vực thẳm. Như vậy là núm nào? tức là cái “Hố Thẳm tư Tưởng” của triết gia Thiện hô hét từ 1960’s ở Việt Nam, chỗ Sàigòn vẫn còn nguyên si, chẳng gồm “chiến chiến thắng giải phóng/thống nhất khu đất nước/đại chiến thắng mùa Xuân” nào tủ được cái “hố thẳm” nầy cả?
Tương tự như lời báo động dữ dội vô vọng (lập lại trường đoản cú Arnold Toynbee) của triết gia Thiện, chuẩn chỉnh Úy Trung Đội Trưởng Thám Kích (của Đại Đội Thám Kích Sư Đoàn 22 bộ Binh) nai lưng Hoài Thư sau lần qua lằn rạng rỡ sinh, tử: “…Hôm qua tôi ngừng chợ Bồng Sơn/ Mẹ thằng bạn ôm tôi mà khóc/ Tôi nói làm thế nào qua làn nước mắt/ thị trấn này vừa mất thằng con… Tôi quá bi ai ra đứng bờ sông/ Sông Lại Giang gắng chiều đỏ sậm/ ghi nhớ nó bổ nhào trên bờ đá xám..”
Trong cuộc chiến tranh trước 1975 vẫn đau yêu đương như thế, qua gắng kỷ 21 nơi căn nhà bình im ở New Jersey, nhà văn/Nhà thơ THT còn nguyên nỗi bi hùng dẫu có người thân trong gia đình yêu mặt cạnh.. Em răn dạy tôi mỗi ngày hãy lựa chọn niềm vui/ nhưng tôi không tồn tại niềm vui nào làm sao để chọn/ có muốn lắm, nhưng khung trời quá nặng/ ko chừa một khoảng tầm nào dưỡng khí bình yên…” Ai cứu ai đây? Ai bao phủ cho ai “Hố thẳm tứ tưởng”? Ai giúp cho ai nhẹ sút Nỗi bi thương nặng nề, thê thiết gấp nhiều lần “nỗi bi lụy chiến tranh” của Bảo Ninh –
Thật sự là một trong những bộ nhóm CS Bắc Việt độ tuổi 20, 30 vào nam trong “chiến dịch hcm “thần tốc”-Chữ của BN) – Chiến dịch chiếm chiếm miền nam xô cục bộ dân, quân VNCH vào vũng lửa – Vũng lửa điêu linh bài trừ chứ chưa phải chỉ là “đầm lầy văn học” mà lúc bấy giờ những “nhà văn con trẻ Đỗ Trường, Ban Mai, Nguyễn ngôi trường Trung Huy… đã rấp vai trung phong ra tay “cứu vớt”. Không biết PTAN tất cả “hy vọng” gì không, chứ tôi thì không. Không bao giờ. Còn khuya!!
Nước Mỹ, ngày 4 tháng 7, 2202
Nhân lần gọi Vent du Sud của Liễu Trương.
Dịp thiếu hụt Tá John Duffy, Cố Vấn tiểu Đoàn 11 nhảy dù VNCH được trao khuyến mãi The Medal of Honor (1972-2022)
